Werkvloerdilemma's: personeel laten stoppen met roken

Het KVK Adviesteam krijgt dagelijks vragen van ondernemers over dilemma’s rondom personeel. In de serie ‘Werkvloerdilemma’s’ beantwoorden we de meest voorkomende kwesties. In dit artikel: hoe stimuleer je personeel tot stoppen met roken?

De case: “Ruim de helft van mijn werknemers rookt. Nu weet ik dat dit ongezond is en zeker op de lange termijn de kans op ziekteverzuim verhoogt. Het is een privékeuze, maar als ondernemer loop ik risico op ziektekosten. Wat mag ik wel en niet doen, als ik werknemers wil stimuleren om te stoppen met roken?”

In het kort, het antwoord van de KVK-adviseurs: Als werkgever mag je niet vragen of je werknemer rookt en je mag het roken ook niet verbieden. Wel kun je gaan voor een rookvrije werkomgeving, zowel binnen als buiten het pand. Wanneer een werknemer met je deelt dat hij wil stoppen met roken, kun je ondersteuning bieden.

Scheiding tussen privé en werk

Werknemers hebben het recht om zelf te beslissen of ze roken of niet. Het is immers een privékwestie. De kans is groot dat ze het vervelend vinden als hun werkgever zich hierover uitlaat. Dat kan lastig zijn voor de werkgever. Rokers hebben namelijk over het algemeen een slechtere gezondheid dan niet-rokers. Niet-rokers melden zich gemiddeld één keer per jaar ziek, rokers gemiddeld 1,4 keer per jaar: een verschil van 40%. Roken is veruit de hoogste risicofactor voor ziekte in Nederland, omdat het gelinkt is aan (long)kanker, COPD en hartziekten. Jaarlijks sterven meer dan 20.000 mensen in Nederland aan de gevolgen van roken of meeroken.
Roken heeft dus indirecte gevolgen voor de financiële situatie van de werkgever: het kan voor ziekteverzuim zorgen. Of nog erger: voor volledige uitval. Het rookgedrag van werknemers kan ook schadelijk zijn voor niet-rokende collega’s die bewust of onbewust meeroken.
Voor jou heeft het dan ook veel voordelen wanneer je werknemers niet roken. Maar als werkgever mag je daar alleen iets van zeggen als het gaat over roken in de werkomgeving.

Wetgeving

Het is goed om te weten wat je wel en niet mag doen als het gaat om het rookgedrag van je werknemers.

Privacy

Je mag niet aan je werknemer vragen of hij rookt, of, als je weet dat dit zo is, of hij daarmee wil stoppen. Dit mag alleen een bedrijfsarts, omdat het valt onder medische informatie. Ook mag deze arts advies geven over het stoppen met roken.

Rookruimtes op het werk

Vanaf 1 januari 2022 zijn rookruimtes in bedrijfspanden verboden. Buiten het pand roken of roken onder een overkapping is nog wel toegestaan. Werknemers hebben daarnaast sinds 2004 recht op een rookvrije werkplek.

Roken tijdens werk

Roken mag je niet verbieden, maar rookpauzes wel. Dit valt onder de werkwijzen en regels, het instructierecht, die jij als werkgever in je bedrijf mag opstellen. Die regels moeten wel redelijk zijn en de invoering zorgvuldig.

Nationaal preventieakkoord

De overheid wil dat Nederland gezonder wordt. Dat is de aanleiding van het Nationaal Preventieakkoord. In dit akkoord staan onder andere maatregelen die ervoor moeten zorgen dat Nederlanders minder gaan roken. Iedere week raken honderden kinderen verslaafd aan roken. Als zij blijven roken, is de kans meer dan 50% dat zij aan de gevolgen daarvan overlijden. Daarom zet het akkoord in op een rook- en tabaksvrije omgeving, zorg en organisatie en effectieve en toegankelijke stoppen-met-rokenzorg.

Rookgedrag verminderen

Ziekteverzuim door roken kun je niet voorkomen, maar met onderstaande 5 tips kun je het wel terugdringen.

1. Laat weten dat je er bent voor je werknemers

Zo’n 80% van de rokers wil stoppen met roken. Communiceer daarom aan je personeel dat je voor ze klaarstaat als ze willen stoppen met roken, zonder oordeel. Zet dit in je personeelshandboek en vertel het tijdens functioneringsgesprekken.
Wil een werknemer met je in gesprek? Besef dat iedereen andere behoeftes en ervaringen heeft. Vraag je werknemer daarom naar zijn situatie. Weet de werknemer niet waar hij behoefte aan heeft? Een online stop-test kan richting bieden.

2. Ga voor een rookvrije werkomgeving

Een rookvrije omgeving stimuleert rookvrij gedrag. Wanneer er een mogelijkheid is tot roken op de werkplek, zal een werknemer makkelijker toegeven aan rookdrang. Per 2022 zijn interne rookruimtes verboden, maar extern niet. Je kunt er als werkgever voor kiezen om een stapje verder te gaan en de werkomgeving binnen en buiten rookvrij te maken. Communiceer duidelijk dat het bedrijf een rookvrije omgeving heeft door posters op te hangen en onderbouw je keuze in een manifest.

3. Opper een stoptraject

Een stoptraject biedt ondersteuning en duidelijkheid en zorgt voor een grotere kans op definitief stoppen. Er zijn zowel individuele als groepstrajecten. Wanneer meerdere werknemers tegelijkertijd stoppen met roken, kunnen ze elkaar steunen en tips geven. Samen stoppen met roken vergroot de slagingskans. Je kunt een stoptraject via een externe partij regelen. Veel zorgverzekeraars bieden een (gedeeltelijke) vergoeding. Eventueel kun je de vergoeding aanvullen wanneer deze niet volledig is.

4. Vergoed hulpmiddelen

Ondersteun werknemers wanneer zij willen stoppen met roken door hulpmiddelen te vergoeden, zoals nicotinepleisters of een stoptraject. Dit vergroot de slagingskans van het stop-proces. Meld aan je werknemers dat je financiële ondersteuning wilt bieden via de aanschaf van deze hulpmiddelen. Neem deze regel op in je personeelshandboek, zodat ook nieuwe werknemers ervan op de hoogte zijn, en plaats een brochure in de kantine.

5. Beloon prestaties

Door de stop-prestatie van een werknemer te belonen verklein je de kans op terugval. Een beloning levert namelijk anderhalf keer meer volhouders op dan wanneer je werknemer geen beloning krijgt. Ga voor een beloning die in verloop van tijd opbouwt. Bijvoorbeeld een cadeaubon bij het starten na het afronden van een stoptraject, een teamlunch wanneer iemand drie maanden gestopt is en een teamuitje na één jaar. Ga eventueel voor een algemene beloning voor gezond gedrag en betrek de twee andere pijlers uit het Nationaal Preventieakkoord: overgewicht en alcohol erbij, zodat niet-rokers ook kunnen aanhaken.